Μάνος Χατζιδάκις

Ο Εμμανουήλ (Μάνος) Χατζιδάκις γεννήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 1925 στην Ξάνθη και πέθανε στις 15 Ιουνίου 1994 στην Αθήνα (η ταφή του έγινε στην Παιανία). Ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες μουσικοσυνθέτες. Το έργο του θεωρείται πως συνέδεσε τη λόγια με τη λαϊκή μουσική και περιλαμβάνει δεκάδες ηχογραφήσεις πολλές από τις οποίες αναγνωρίζονται σήμερα ως κλασικές.

Η οικογένεια του Χατζιδάκι:

Ο Μάνος, με τη μητέρα του Αλίκη 
και την αδερφή του Μιράντα. 

Ο πατέρας του  ήταν ο Γεώργιος Χατζιδάκις, δικηγόρος από τον Μύρθιο Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου, και η μητέρα του η Αλίκη Αρβανιτίδου. Το 1932, οι γονείς του χωρίζουν και  ο Χατζιδάκις, εγκαθίσταται οριστικά στην Αθήνα με τη μητέρα και την αδερφή του, Μιράντα. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1938, ο πατέρας του πεθαίνει σε αεροπορικό δυστύχημα, γεγονός που σε συνδυασμό με την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου επιφέρει μεγάλες οικονομικές δυσχέρειες στην οικογένεια και αναγκάζει τον Χατζιδάκι να εργαστεί από αρκετά νεαρή ηλικία.




Τα πρώτα βήματα του Χατζιδάκι στη μουσική:

 Ο Χατζιδάκις άρχισε μαθήματα πιάνου από τα τέσσερά του χρόνια. Δασκάλα του ήταν η Αλτουνιάν, γνωστή μουσικός της Ξάνθης αρμενικής καταγωγής. Παράλληλα,  διδάσκεται βιολί και ακορντεόν.

Η περίοδος της κατοχής:

Την περίοδο 1940-1943, ο Χατζιδάκις, παρακολουθεί ανώτερα θεωρητικά μαθήματα μουσικής, με το Μενέλαο Παλλάντιο, σημαντική μορφή της ελληνικής εθνικής μουσικής σχολής, ενώ ξεκινά και σπουδές Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, τις οποίες όμως ποτέ δε θα ολοκληρώσει. Την εποχή εκείνη γνωρίζεται με καλλιτέχνες και διανοούμενους (Γκάτσος, Σεφέρης, Ελύτης, Τσαρούχης, Σικελιανός) της γενιάς του μεσοπολέμου, οι οποίοι θα συμβάλλουν ουσιαστικά στη διαμόρφωση των προσανατολισμών και της σκέψης του. Ο Νίκος Γκάτσος, με τον οποίο γνωρίστηκε το 1943, θα παραμείνει μέχρι το τέλος της ζωής του, ο μεγάλος δάσκαλος και ο ακριβός του φίλος. Ταυτόχρονα, εργάζεται ως παγοπώλης στο εργοστάσιο της Φιξ, υπάλληλος στο φωτογραφείο του Μεγαλοοικονόμου, φορτοεκφορτωτής στο λιμάνι του Πειραιά αλλά και ως βοηθός νοσοκόμος στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο. Κατά την τελευταία περίοδο της Κατοχής, συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις γραμμές της ΕΠΟΝ με το ψευδώνυμο Πέτρος Γρανίτης. Ο Μάνος Χατζιδάκις έγραφε και κείμενα, παιδικά ποιήματα και τραγούδια, που δημοσιεύονταν στο περιοδικό Νέα Γενιά και σε άλλα έντυπα της ΕΠΟΝ.

Περίοδος 1945 - 1966:

Ο Χατζιδάκης κρατώντας το Όσκαρ
που του απένειμαν (1961). 

Η πρώτη εμφάνιση του Χατζιδάκι ως συνθέτη πραγματοποιείται το 1944 με τον «Τελευταίο Ασπροκόρακα» του Αλέξη Σολωμού, στο Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν. Στη σχολή του Θεάτρου Τέχνης, ο Χατζιδάκις θα παρακολουθήσει και μαθήματα υποκριτικής, αν και τελικά ο ίδιος ο Κουν θα τον αποτρέψει. Η συνεργασία του με το Θέατρο Τέχνης θα διαρκέσει 15 χρόνια, με μουσικές για παραστάσεις όπως: «Γυάλινος Κόσμος» (1946), «Αντιγόνη» (1947), «Ματωμένος Γάμος» (1948), «Λεωφορείον ο Πόθος» (1948), «Ο θάνατος του Εμποράκου» (1949) κ.ά. Το 1946 καταγράφεται και η πρώτη του εργασία για τον κινηματογράφο, στην ταινία «Αδούλωτοι Σκλάβοι» και στα επόμενα χρόνια συνθέτει μουσική για πολλές ελληνικές ή ξένες ταινίες. Εν τω μεταξύ, το 1949 με μια υποστηρικτική διάλεξή του για το ρεμπέτικο τραγούδι θα ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων στη συντηρητική ελληνική αστική κοινωνία.                             
                                                                                                                                                                         
                                                                                                  Τα παιδιά του Πειραιά (Μελίνα Μερκούρη)

Παράλληλα με το Ελληνικό Χορόδραμα, η τραγωδός Μαρίκα Κοτοπούλη αναθέτει στον Χατζιδάκι τη σύνθεση της μουσικής για τις Χοηφόρες (1950) από την Ορέστεια του Αισχύλου. Το γεγονός αυτό αποτελεί την αρχή της ενασχόλησης του Χατζιδάκι με πολλές αρχαίες τραγωδίες και κωμωδίες, μεταξύ των οποίων η «Μήδεια» (1959), ο «Κύκλωπας» (1959), οι «Βάκχες» (1962), οι «Εκκλησιάζουσες» (1956), η «Λυσιστράτη» (1957) και οι «Όρνιθες» (1959). Την ίδια εποχή, ο Χατζιδάκις συνεργάζεται και με τον Άγγελο Σικελιανό προκειμένου να συνθέσει τη μουσική για την τελευταία του τραγωδία Ιπποκράτης. Ειδικά για τη μουσική της ταινίας «Το ποτάμι» (1959) κερδίζει το μουσικό βραβείο του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Το 1950 θα αποτελέσει ιδρυτικό στέλεχος και καλλιτεχνικό διευθυντή του Ελληνικού Χοροδράματος της Ραλλούς Μάνου, όπου παρουσιάζει τα τέσσερα μπαλέτα του, «Μαρσύας» (1950), «Έξι Λαϊκές Ζωγραφιές» (1951), «Το Καταραμένο Φίδι» (1951) και «Ερημιά» (1958). Στα χρόνια που ακολούθησαν συνεργάστηκε με το Εθνικό Θέατρο, γράφοντας μουσική για σημαντικές παραστάσεις, σε έργα όπως «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας»(1952), «Βασιλιάς Ληρ»(1957), «Οθέλλος»(1958) και «Δόνα Ροζίτα»(1959). Το 1959 παρουσιάζει στο αθηναϊκό κοινό τον Μίκη Θεοδωράκη, ενορχηστρώνοντας και ηχογραφώντας ο ίδιος το έργο του «Επιτάφιος» με τη Νάνα Μούσχουρη.                                                            
                        Οδός Ονείρων     

Το 1961 του απονέμεται το βραβείο Όσκαρ για το τραγούδι «Τα παιδιά του Πειραιά», από την ταινία του Ζυλ Ντασέν «Ποτέ την Κυριακή», το οποίο συμπεριλαμβάνεται και στα δέκα εμπορικότερα τραγούδια του 20ού αιώνα. Ο ίδιος ο Χατζιδάκις, θεωρεί πως η ελαφρά μουσική του για τον κινηματογράφο του προσδίδει μια «ανεπιθύμητη λαϊκότητα» την οποία δεν αποδέχεται και φθάνει στο σημείο να αποκηρύξει μεγάλο μέρος της. Σημαντικός σταθμός στο έργο του Χατζιδάκι για το θέατρο αποτελεί ακόμα η παράσταση «Οδός Ονείρων» (1962) σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολωμού και πρωταγωνιστή το Δημήτρη Χορν.

Την περίοδο 1963-1966 διευθύνει την «Πειραματική Ορχήστρα Αθηνών» – της οποίας είναι και ιδρυτής -- και στο σύντομο χρονικό διάστημα της λειτουργίας της δίνει 20 συναυλίες με πρώτες παρουσιάσεις δεκαπέντε έργων ελλήνων συνθετών.

Περίοδος 1967 – 1971:

Ο Μ.Χατζιδάκης με τη
 Μελίνα Μερκούρη.

Το 1966 ο Μάνος Χατζιδάκις επισκέπτεται τις ΗΠΑ, προκειμένου να ανεβάσει στο Broadway με τον Ζυλ Ντασέν και τη Μελίνα Μερκούρη τη θεατρική διασκευή του «Ποτέ την Κυριακή» με τον τίτλο «Illya Darling». Κατά την παραμονή του στην Αμερική  (1966-1972) έρχεται σε επαφή με την pοp και rοck αμερικανική μουσική σκηνή, γεγονός που έχει σαν αποτέλεσμα την ηχογράφηση του κύκλου τραγουδιών Reflections σε συνεργασία με το συγκρότημα New York Rock and Roll Ensemble. Παράλληλα ξεκινά τη σύνθεση λιμπρέτων για τρία μουσικά έργα (Μεταμορφώσεις, Όπερα για Πέντε, Ντελικανής) ενώ ηχογραφεί και το «Χαμόγελο της Τζοκόντας», ένα από τα περισσότερο γνωστά έργα του.

Περίοδος 1972 – 1989:

Το 1972, επιστρέφει στην Αθήνα και τον επόμενο χρόνο ιδρύει το μουσικό καφεθέατρο «Πολύτροπο», μέσα από το οποίο επιχειρεί να ανοίξει εκφραστικές διόδους στο μουσικό τέλμα της εποχής.. Η περίοδος αυτή, μέχρι το τέλος της ζωής του, θεωρείται η περισσότερο ώριμη στη μουσική του σταδιοδρομία και σηματοδοτείται με την ηχογράφηση του Μεγάλου Ερωτικού.

Μετά τη μεταπολίτευση, διετέλεσε «Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής» της Λυρικής Σκηνής για το διάστημα 1975 – 1977, ενώ την περίοδο 1975 -1982 αναλαμβάνει καθήκοντα Διευθυντή της Κρατικής Ορχήστρας καθώς και Διευθυντή του κρατικού ραδιοσταθμού Τρίτο Πρόγραμμα. Η παρουσία του στο Τρίτο Πρόγραμμα, σε συνεργασία με μια ομάδα νέων και ταλαντούχων δημιουργών, γίνεται σημείο αναφοράς. Το 1979 ο Χατζιδάκις καθιερώνει τις «Μουσικές Γιορτές» στα Ανώγια της Κρήτης, που περιλαμβάνουν τοπικούς λαϊκούς χορούς και τραγούδια. Τον επόμενο χρόνο εγκαινιάζει και τον «Μουσικό Αύγουστο» στο Ηράκλειο, ένα καλλιτεχνικό Φεστιβάλ με κύριο στόχο την παρουσίαση νέων ρευμάτων τόσο στη μουσική όσο και στο χορό, τον κινηματογράφο, τη ζωγραφική και το θέατρο. Την περίοδο 1981-1982 διοργανώνει επίσης τους «Μουσικούς Αγώνες» στην Κέρκυρα, ένα μουσικό διαγωνισμό για νέους Έλληνες συνθέτες. Αξιοσημείωτη είναι και η συμμετοχή του στην έκδοση του πολιτιστικού περιοδικού: «Το Τέταρτο» (1985-1986), το οποίο καταγράφει τα καλλιτεχνικά και κοινωνικά δρώμενα μέσα από τις πολιτικές τους διαστάσεις. Παράλληλα, συστήνει το 1985, την ανεξάρτητη δισκογραφική εταιρεία «Σείριος», η οποία λειτουργεί μέχρι σήμερα. Αυτή τη δεκαετία συνεργάζεται με τη Μαρία Φαραντούρη σε τρεις δίσκους του «Η εποχή της Μελισάνθης» (1980), «Τα Παράλογα» (1976), «Σκοτεινή Μητέρα»(1986) και στη «Ρωμαϊκή Αγορά»(1986) .

Περίοδος 1990 – 1994:

Το 1989-93 ιδρύει την «Ορχήστρα των Χρωμάτων», για να παρουσιάσει «πρωτότυπα προγράμματα που συνήθως δεν καλύπτονται από τις συμβατικές συμφωνικές ορχήστρες», την οποία διηύθυνε μέχρι το τέλος της ζωής του. Η Ορχήστρα των Χρωμάτων με μαέστρο τον Χατζιδάκι έδωσε 20 συναυλίες και 12 ρεσιτάλ ελληνικού και διεθνούς ρεπερτορίου με Έλληνες και ξένους σολίστ. Το 1991, σε συνεργασία με τον Δήμο Καλαμάτας διοργανώνει επίσης τους «Πρώτους Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού Καλαμάτας».

Ο Χατζιδάκις έγραψε μουσική για δεκάδες κινηματογραφικές ταινίες, μεταξύ των οποίων και για τα φιλμ: Κάλπικη Λίρα (1954), Στέλλα(1955), Ο Δράκος (1956), Το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο(1959), Μανταλένα(1960),  Αμέρικα-Αμέρικα(1962),  Χτυποκάρδια στο θρανίο(1963), Sweet Movie(1974), Ήσυχες μέρες του Αυγούστου(1992).

 Το μουσικό έργο του Χατζιδάκι:

Ο Χατζιδάκις σφράγισε με το έργο του τη μεταπολεμική ελληνική μουσική πραγματικότητα. Πέρα από τις μεγάλες επιτυχίες που έγραψε για το θέατρο και τον εμπορικό κινηματογράφο, πραγματοποίησε ένα μοναδικό και υποδειγματικό  συγκερασμό τεχνοτροπιών, με ελληνικό και συγχρόνως διεθνές και υπερεθνικό χαρακτήρα.

ΠΗΓΕΣ:
www.sansimera.gr (Tελευταία επίσκεψη 15/2/2012)

Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΟΜΗ Α.Ε.,2002-2005,Τόμος 30, σελ.501-502
http://www.wikipedia.org/ (Τελευταία επίσκεψη 20/2/2012)